Heimilisfang
Velja afhendingarmáta

Danski heimspekingurinn Søren Kierkegaard er einn sérstæðasti hugsuður heimspekisögunnar og æði örðugt að skipa honum á tiltekinn bás, þótt hitt dyljist engum að verk hans eru einstaklega hrífandi og rituð bæði af listfengi og andagift. Hin frumlega og persónulega heimspeki hans hefur þó ekki síður aflað Kierkegaard aðdáenda og er hann ekki að ósekju nefndur faðir hinnar svonefndu tilvistarstefnu eða „existensíalisma“ á 20. öld. Ofar öllu er hann þó kristinn hugsuður sem í öllum verkum sínum leitast einlæglega við að útleggja inntak þess að vera kristin manneskja og deilir auk þess hart á samtíma sinn, sér í lagi hina bragðdaufu skopstælingu á kristninni sem hin danska kirkja boðaði þar sem innantómar ytri trúarathafnir, svo sem ferming og skírn, áttu að duga til sáluhjálpar manna. Hið persónulega samband mannsins við guðdóminn hlaut að skipta öllu máli, val hvers og eins, sem í augum Kierkegaards var blint stökk til trúar sem engin rök geta legið til grundvallar. Annar ásteitingarsteinn hans var heimspeki Hegels, sem hann taldi reista á sandi með því að hún gleymdi einstaklingnum og reyndi að selja sjálfa trúna undir söguleg lögmál.

Uggur og ótti og Endurtekningin komu út samdægurs,16. október 1843, sitt undir hvoru dulnefninu, eins og raunar flest verk höfundarins. Höfundur Uggs og ótta, sem ber undirtitilinn „þrætubókarljóð“, er sagður vera Johannes de Silentio, þótt atvik úr lífi Kierkegaards komi þar mjög við sögu, en hann hafði skömmu áður rift trúlofun sinni við stúlku sem hann elskaði engu að síður. Í verkinu leitast hann við að draga fram kjarna kristninnar og kröfu hennar til einstaklingsins með ítarlegri útleggingu á sögu Gamla testamentisins af fórn Abrahams á syni sínum Ísak að kröfu Guðs og án skynsamlegrar ástæðu. Hann teflir hinni gyðing-kristilegu heimsskoðun fram gegn þeirri forngrísku með samanburði á Abraham og Agamemnon sem fórnaði dóttur sinni Ífigeníu til að friða guðina sem neituðu að veita gríska flotanum byr. Kierkegaard leggur áherslu á beint samband við guð og trúna sem verkefni fyrir lífið en söguna telur hann sýna hvernig trúin sé tvöföld hreyfing sem í senn er afsal þess sem manni er kærast og endurheimt þess. Rök Kierkegaards eru margslungin og til marks um einstaka djúphygli hans og innsæi. Þetta verk ber jafnframt öðrum fremur vitni um stílsnilld og skáldskapargáfu höfundar.

Endurtekningin er skrifuð undir nafni Constantins Constantinusar, með undirtitlinum sálfræðitilraun, og er umfjöllunarefnið ástarraunir ungs manns, sem á sér raunar beina samsvörun í lífi Kierkegaards sjálfs sem hann túlkar með hliðsjón af frásögn Gamla testamentisins um Job. Endurtekningunni er varpað fram sem andstæðu endurminningar í hugmyndum Grikkja til forna og verða þessi tvö hugtök að andstæðum valkostum, hliðstæðum andstæðunum trú og trúleysi. Þær eru hvor sín tegund hreyfingar, endurtekningin hreyfing til framtíðar en endurminningin til fortíðar. Ástin og trúin þarfnast endurtekningar, að kjósa hana er til marks um þroska og til þess þarf kjark en endurminningin er einkenni æskunnar, staðfestuleysis fagurkerans.

Ritin eru gefin út saman í öskju.